Viện Trưởng Viện Hàn Lâm Khoa Học Việt Nam

Hội thảo khoa học: “Phát triển nguồn nhân lực trong xã hội số” (07/12/2024)

CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC CỦA CỘNG ĐỒNG ASEAN VÀ SỰ CHUẨN BỊ CỦA THANH NIÊN VIỆT NAM

Cộng đồng ASEAN chính thức được thành lập vào cuối năm 2015 đánh dấu một mốc quan trọng của ASEAN nhằm hoàn thành các mục tiêu của một khu vực có chung “Một Tầm nhìn, Một Bản sắc, Một Cộng đồng”.  Môi trường và tính cộng đồng của ASEAN tạo nhiều cơ hội và thách thức cho thanh niên ASEAN nói chung và thanh niên Việt Nam nói riêng, yêu cầu thanh niên phải có sự chuẩn bị chu đáo, bài bản, khoa học để làm hành trang cho mình trong hành trình hội nhập. Bài viết khái quát về những cơ hội và thách thức Cộng đồng ASEAN đặt ra đối với thanh niên Việt Nam; trình bày một số chuẩn bị của thanh niên Việt Nam đối với việc gia nhập Cộng đồng ASEAN.

1. Cộng đồng ASEAN: Cơ hội và thách thức đối với thanh niên Việt Nam

Thanh niên Việt Nam là một tầng lớp xã hội đặc thù, chiếm số đông trong dân số cả nước. Theo quy định của Luật Thanh niên, thanh niên có độ tuổi từ 16 đến 30. Thanh niên Việt Nam có mặt ở tất cả giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, đội ngũ tri thức. Thanh niên Việt Nam có quan hệ mật thiết với các tầng lớp trong xã hội, thanh niên có mặt trên tất các lĩnh vực, các ngành, từ địa phương lên Trung ương. Thanh niên Việt Nam có vị trí và vai trò quan trọng trong tiến trình lịch sử dựng nước, giữ nước, trong phát triển kinh tế - xã hội, thanh niên là lực lượng xã hội to lớn hiện đại và là chủ thể của tương lai. Đảng Cộng sản Việt Nam luôn luôn đánh giá đúng vị trí, vai trò quan trọng của thanh niên trong sự nhiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc. Quan điểm của Đảng luôn xác định, thanh niên là lực lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; vấn đề thanh niên luôn được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát huy nhân tố và nguồn lực con người của Đảng. Nghị quyết 4 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VII) chỉ rõ: "Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỷ 21 có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước trên con đường xã hội chủ nghĩa hay không phần lớn tùy thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng rèn luyện thế hệ thanh niên; công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng"[1]. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 BCH TW khoá X về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa có nêu: “Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thanh niên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo, phát triển thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho sự ổn định và phát triển vững bền của đất nước”[2].

Cộng đồng ASEAN được xây dựng vì mục tiêu hòa bình, ổn định, phát triển và hướng tới người dân là dấu mốc quan trọng trong lịch sử của ASEAN. Dưới một mái nhà chung, các dân tộc ở Đông Nam Á sẽ chung sống, gắn kết, chia sẻ lợi ích và phát triển trên chặng đường mới của mình. Để hiện thực hóa điều này, các quốc gia ASEAN đã đề ra những mục tiêu, biện pháp cụ thể, thiết thực trong lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, đồng thời phát huy vai trò, nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân trong việc chung tay xây dựng “Một tầm nhìn, một bản sắc, một cộng đồng”, trong đó thanh niên được đánh giá là một phần không thể thiếu. Hội nhập quốc tế nói chung và hội nhập cộng đồng ASEAN nói riêng tạo cho thanh niên nhiều cơ hội và thách thức.

1.1. Cơ hội của thanh niên Việt Nam khi Việt Nam hội nhập Cộng đồng ASEAN

Hội nhập Cộng đồng ASEAN là điều kiện tạo môi trường thuận lợi để thanh niên khu vực nói chung và thanh niên Việt Nam nói riêng có nhiều cơ hội. Trả lời phỏng vấn báo Tuổi trẻ về cơ hội của thanh niên khi Việt Nam gia nhập Cộng đồng ASEAN, thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung cho rằng “Cơ hội lớn nhất mà thanh niên Việt Nam sẽ và phải tận dụng được khi gia nhập vào cộng đồng ASEAN chính là môi trường hòa bình, ổn định trong khu vực”[3]. Môi trường và tính cộng đồng của ASEAN sẽ ngày càng tăng theo nghĩa là về mặt kinh tế, ASEAN sẽ cố gắng phấn đấu có được một cơ sở sản xuất chung, thị trường chung, tạo ra thuận lợi rất lớn cho các doanh nghiệp trong khu vực nói chung và Việt Nam nói riêng. Môi trường và tính cộng đồng của ASEAN sẽ tạo ra cho thanh niên khu vực nói chung và thanh niên Việt Nam nói riêng nhiều cơ hội như cơ hội học tập, cơ hội nghề nghiệp, việc làm …

Cơ hội học tập, Cộng đồng ASEAN cùng mạng lưới các trường đại học Đông Nam Á, cung ứng dịch vụ giáo dục sẽ được mở rộng cho thanh niên Việt Nam ngay tại Việt Nam hay tại các nước trong khu vực. Đó là cơ hội cho thanh niên rèn luyện sự tự tin, sự kiên trì và khả năng vượt khó để hướng đến thành công. Học tập tại nước ngoài (các nước khu vực ASEAN) giúp thanh niên có điều kiện trau dồi kiến thức chuyên môn, tự tin tham gia vào thị trường lao động với trình độ ngoại ngữ tốt, chuyên môn vững, kinh nghiệm làm việc quốc tế và kỹ năng ứng xử linh hoạt. Đặc biệt, thanh niên được tiếp cận với nền sản xuất hiện đại, học được cách ứng dụng lý thuyết vào thực tiễn nên việc lĩnh hội kiến thức được sâu và cụ thể hơn. Có thể nói, khi Việt Nam gia nhập Cộng đồng ASEAN, thanh niên Việt Nam sẽ có cơ hội học tập trong các môi trường giáo dục phát triển của các nước trong ASEAN, đồng thời cũng làm thúc đẩy thanh niên tạo dựng tinh thần tự học tập, nâng cao trình độ tay nghề, và đặc biệt là ngoại ngữ.

Cơ hội nghề nghiệp, việc làm: Một thỏa thuận trong Cộng đồng ASEAN tác động trực tiếp tới thanh niên có trình độ là 8 nhóm lĩnh vực nghề nghiệp hiện nay được tự do dịch chuyển giữa các quốc gia là: bác sỹ, nha sỹ, hộ lý, kỹ sư, kiến trúc sư, kiểm toán viên, giám sát viên và nhân viên du lịch. Như vậy, thanh niên Việt Nam hoàn toàn có cơ hội lớn hơn để tìm kiếm các công việc tại Cộng đồng ASEAN và ngược lại. Cơ hội làm việc sẽ rộng mở hơn đối với thanh niên, không bị bó hẹp tìm việc làm trong nước mà có thể tự do tìm kiếm và làm việc tại các nước thành viên. Thanh niên từ các nước thành viên ASEAN sang làm việc ở Việt Nam sẽ đơn giản hơn và ngược lại thanh niên Việt Nam sang các nước ASEAN làm việc cũng vậy. Để chuẩn bị cho quá trình hội nhập, để nâng cao trình độ, khả năng của thanh niên, một số trường đại học, cao đẳng và trường nghề đang tập trung vào mục tiêu đào tạo theo các tiêu chí mà thị trường ASEAN yêu cầu. Cụ thể như ở mảng đào tạo nghề đang có sự chuyển động mạnh mẽ để hướng tới sự hội nhập Cộng đồng ASEAN, PGS-TS Dương Đức Lân, Tổng cục trưởng Tổng cục Dạy nghề (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) cho biết: “Từ nay đến năm 2020 sẽ có 30 nghề cấp độ ASEAN được đào tạo. Bằng cấp sẽ được công nhận trong khu vực và trên thế giới. Học các chương trình này, lao động Việt Nam sẽ có đủ năng lực để làm việc bất cứ quốc gia nào trong khu vực”.[4]

1.2. Một số thách thức đối với thanh niên Việt Nam khi Việt Nam hội nhập Cộng đồng ASEAN

Tuy nhiên, cùng với quá trình hội nhập vào Cộng đồng ASEAN, thanh niên Việt Nam đang đứng trước nhiều khó khăn thách thức có thể kể đến như:

- Quá trình hội nhập tác động sâu sắc đến tư tưởng, tình cảm, lối sống của thanh niên. Mặt khác, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế kéo theo sự chuyển dịch lao động trẻ, cơ cấu xã hội, nghề nghiệp của thanh niên. Số thanh niên từ nông thôn ra thành phố, các khu công nghiệp, các trung tâm kinh tế, thanh niên lao động tự do, thanh niên thiếu việc làm, thu nhập không ổn định vẫn ngày càng có chiều hướng gia tăng.

- Dưới sự tác động của hội nhập, những sản phẩm độc hại phi văn hóa bằng nhiều con đường, nhất là qua internet, các phương tiện truyền thông sẽ tác động trực tiếp liên tục với cường độ cao đến lối sống, nếp sống của thanh niên, tạo sức ép, gây nhiều khó khăn, phức tạp cho việc bảo vệ và phát huy văn hoá dân tộc trong giới trẻ.

- Sự gia tăng của các tệ nạn xã hội như ma túy, mại dâm, tội phạm nguy hiểm, côn đồ, hung hãn, băng nhóm… chưa được ngăn chặn hiệu quả; môi trường xã hội chưa lành mạnh; sức khoẻ sinh sản, tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS trong thanh niên sẽ còn diễn biến phức tạp, ở mức báo động... đã, đang và sẽ tác động xấu đến thanh niên.

Cùng với những thách thức từ bên ngoài, những thách thức tự thân cũng đặt ra cho thanh niên trong quá trình hội nhập. Thách thức đầu tiên là trình độ thanh niên Việt Nam còn yếu so với yêu cầu phát triển và hội nhập. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam đang thiếu lao động có trình độ tay nghề, công nhân kỹ thuật bậc cao. Nếu lấy thang điểm là 10 thì chất lượng nhân lực của Việt Nam chỉ đạt 3,79 điểm, xếp thứ 11/12 nước châu Á tham gia xếp hạng của Ngân hàng Thế giới (trong khi Hàn Quốc đạt 6,91 điểm; Ấn Độ đạt 5,76 điểm; Malaysia đạt 5,59 điểm... Do vậy năng suất lao động của thanh niên Việt Nam thuộc nhóm thấp ở châu Á - Thái Bình Dương (thấp hơn Singapore gần 15 lần, thấp hơn Nhật Bản 11 lần và thấp hơn Hàn Quốc 10 lần). Năng suất lao động của thanh niên Việt Nam bằng 1/5 Malaysia và 2/5 Thái Lan[5]. Thứ hai, ngoại ngữ thách thức của thanh niên Việt Nam. Trình độ tiếng Anh của thanh niên Việt Nam còn thấp và rất ít thanh niên học ngôn ngữ của các nước ASEAN như Thái Lan, Lào, Campuchia… Bên cạnh những hạn chế về trình độ học vấn, trình độ chuyên môn nghiệp vụ thì kiến thức kinh tế, quản lý, kiến thức pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật của một số bộ phận thanh niên nhìn chung còn thấp. Thanh niên Việt Nam nhận thức về học nghề, chọn nghề, định hướng nghề nghiệp còn nhiều lệch lạc, việc làm và thu nhập thấp vẫn đang là những vấn đề bức xúc; ngôn ngữ giao tiếp, nghiên cứu, tìm hiểu về văn hóa, tôn giáo, chính trị, kinh tế của các nước chưa nhiều; chất lượng tay nghề còn thấp và còn khoảng cách khá lớn so với các nước trong khu vực. Sức khoẻ và thể chất của thanh niên Việt Nam còn thấp hơn các nước trên thế giới rất nhiều, bên cạnh đó một bộ phận không nhỏ trong thanh niên thiếu ý thức rèn luyện để hoàn thiện nhân cách của mình, non kém về nhận thức chính trị, chưa xác định được lý tưởng sống đúng đắn… Bối cảnh trong nước và khu vực ASEAN không chỉ đem đến cơ hội, thuận lợi và thời cơ mà còn đem đến nhiều khó khăn và thách thức đối với thanh niên. Điều cơ bản là mỗi thanh niên cần có đủ bản lĩnh, ý chí, trình độ để phát huy thuận lợi, tận dụng thời cơ, khắc phục khó khăn, vượt qua thách thức. Điều đó chỉ có được khi mỗi thanh niên biết phát huy tinh thần tự học, tự rèn luyện, có đủ tâm, đủ tầm để tham gia vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, chủ động tham gia vào nền kinh tế tri thức và quá trình hội nhập quốc tế.

2. Sự chuẩn bị của thanh niên Việt Nam đối với việc gia nhập Cộng đồng ASEAN

2.1. Thanh niên Việt Nam tăng cường nhận thức chính trị, tích cực xã hội

Những thành tựu to lớn, toàn diện của đất nước trong công cuộc đổi mới và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã làm cho thanh niên thêm tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, vào con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Thanh niên tích cực tham gia học tập nâng cao trình độ lý luận chính trị, bồi đắp lý tưởng cách mạng trong sáng.

Việc thanh niên nhận thức rõ hơn về bối cảnh, tình hình, nhiệm vụ cách mạng của đất nước, sẽ giúp thanh niên có chí hướng rèn luyện để có lập trường tư tưởng vững vàng, có lòng yêu nước, có niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng và sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Bộ phận thanh niên tiên tiến có quyết tâm cao, hoài bão lớn và luôn phấn đấu cống hiến cho đất nước ngày càng đông đảo. Nhận thức chính trị của thanh niên được tăng cường, là động lực tinh thần quan trọng để phát huy tính xung kích, tinh thần tình nguyện của đa số thanh niên Việt Nam trong thời gian tới. Tỷ lệ thanh niên tích cực phấn đấu gia nhập tổ chức Đoàn, Đảng có xu hướng tăng. Tính tích cực xã hội của thanh niên được tăng thêm và thể hiện rõ trong các phong trào thanh niên do Đoàn phát động. Thanh niên tiếp tục tham gia ngày càng đông đảo vào các hoạt động tình nguyện đến những nơi gian khổ, khó khăn, những vùng xa xôi, các hoạt động xã hội nhân đạo giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn… Cùng với đó, lối sống thanh niên tiếp tục được cải thiện theo hướng hiện đại và phù hợp với tác phong lao động công nghiệp, văn minh đô thị. Phần đông thanh niên giữ được những nét tốt đẹp trong lối sống, quan tâm và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp, bản sắc dân tộc. Thanh niên có hiểu biết về các nội dung hội nhập quốc tế tốt hơn và có khả năng vận dụng cơ hội này, tham gia nhiều hơn vào các hoạt động quốc tế thanh niên trong khu vực và trên thế giới.

2.2. Thanh niên Việt Nam chọn lọc, tiếp thu và phát huy văn hóa dân tộc

Văn hóa luôn biến đổi, là mục tiêu, động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội và tồn tại dưới các hình thức như: các công trình kiến trúc, vật dụng, ẩm thực, ngôn ngữ, tập quán, âm nhạc…. Bản sắc văn hóa dân tộc là sắc thái gốc, là những đường nét, màu sắc riêng biệt không thể trộn lẫn của một nền văn hóa. Bản sắc văn hóa dân tộc làm nên cốt lõi vững chắc giúp cho nền văn hóa luôn giữ được tính duy nhất, tính nhất quán trong quá trình phát triển. Mỗi cá nhân với tư cách là một chủ thể sáng tạo văn hóa luôn thống nhất cái riêng của bản thân mình và cái chung của dân tộc. Vì vậy, bản sắc văn hóa dân tộc luôn chứa đựng đồng thời tính nhân loại, tính khu vực và tính dân tộc. Hội nhập vào cộng đồng ASEAN, nhiều nét mới trong giá trị vǎn hóa và chuẩn mực đạo đức từng bước hình thành. Thanh niên tiếp thu nhanh những kiến thức mới và có ý chí vươn lên lập thân, lập nghiệp, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc và luôn luôn hướng về cội nguồn; Bên cạnh đó tệ sùng bái nước ngoài, coi thường những giá trị vǎn hóa dân tộc, chạy theo lối sống thực dụng, cá nhân vị kỷ... đang gây hại đến thuần phong mỹ tục của dân tộc. Không ít trường hợp vì đồng tiền và danh vị mà chà đạp lên tình nghĩa gia đình, quan hệ thầy trò, đồng chí, đồng nghiệp… Trước những tác động hai mặt đó, trong quá trình hội nhập vào cộng đồng ASEAN, thanh niên Việt Nam chủ động lựa chọn, tiếp thu và phát huy những mặt tích cực, nhận biết và ngăn chặn, đẩy lùi những mặt tiêu cực của nền văn hóa bên ngoài. Những giá trị, nét đẹp của văn hóa dân tộc được lưu truyền, được thế giới biết đến khi thanh niên tìm hiểu, học tập và giới thiệu với bạn bè quốc tế.

2.3. Thanh niên Việt Nam nâng cao nhận thức về Cộng đồng ASEAN

Cộng đồng ASEAN, ra đời với 3 trụ cột chính là Cộng đồng Chính trị - An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hóa - Xã hội, là sự kiện trọng đại và là dấu mốc quan trọng trong quá trình hợp tác phát triển của 10 nước thành viên ASEAN. Trước những thời cơ thuận lợi và những thách thức mới khi đất nước ta gia nhập cộng đồng ASEAN và hội nhập kinh tế quốc tế, bản thân mỗi người thanh niên nhận thấy rõ vị trí, vai trò của mình đối với sự phát triển của đất nước, nhận thức được khó khăn lớn nhất của mình trong giai đoạn này là sự cạnh tranh quyết liệt về trí tuệ để đạt tới những đỉnh cao của khoa học, kỹ thuật và công nghệ cũng như trình độ quản lý để không lạc hậu so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Mỗi một thanh niên cần nhận thức và ý thức được vai trò của mình trong cộng đồng ASEAN, tích cực tự học tập, tự rèn luyện và tự nghiên cứu để nâng cao trình độ về mọi mặt, trau dồi bản lĩnh chính trị, giữ vững lý tưởng xã hội chủ nghĩa, đồng thời tìm hiểu về văn hóa, tôn giáo, chính trị, kinh tế, ngôn ngữ… của các nước trong khu vực để chủ động nâng cao năng lực hội nhập. Đây vừa là trách nhiệm, nghĩa vụ, vừa là quyền lợi của thanh niên, của tổ chức Đoàn các cấp để cùng đất nước gặt hái được nhiều thành công trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế năm 2016 và những năm tiếp theo. Để thanh niên nhận thức đầy đủ hơn về Cộng đồng ASEAN, trên khắp cả nước, các cấp bộ Đoàn – Hội đã tổ chức nhiều hoạt động nhằm nâng cao kiến thức, khơi dậy tinh thần học tập, rèn luyện:

Thứ nhất, đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, nâng cao nhận thức về hội nhập quốc tế cho thanh niên: Hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và toàn diện tạo ra những cơ hội để cho mọi công dân có thể mở rộng sự giao lưu và tìm kiếm cơ hội phát triển. Đối với  thanh niên Việt Nam, điều này càng trở nên quan trọng hơn bởi tuổi trẻ luôn năng động, sáng tạo, nhiệt huyết, nhanh nhạy nên có nhiều hơn các cơ hội để giao lưu, học tập. Song, hội nhập quốc tế cũng đã và đang đặt ra cho thanh niên Việt Nam nhiều thách thức lớn. Nhận thức rõ về những thuận lợi và thách thức đối với thanh niên khi Việt Nam hội nhập Cộng đồng ASEAN, các cấp bộ Đoàn – Hội đặt ra nhiệm vụ trọng tâm là đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị tư tưởng, nâng cao nhận thức về hội nhập quốc tế cho đoàn viên thanh niên; khuyến khích thanh niên học ngoại ngữ, tăng cường đào tạo kỹ năng về hội nhập.

Thứ hai, Tổ chức các hoạt động truyền thông: Chỉ trong năm 2015, rất nhiều chương trình, hoạt động đã được tổ chức trên khắp mọi miền đất nước. Tiêu biểu có thể kể đến như Ngày cộng đồng ASEAN, Cộng đồng ASEAN – Bản sắc văn hóa (tháng 9/2015), Hướng đến Cộng đồng ASEAN năm 2015 (tháng 10/2015), Thanh niên Bình Thuận nhận thức về cộng đồng ASEAN (Bình Thuận, tháng 10/2015), Thanh niên Thủ đô với cộng đồng ASEAN và hợp tác kinh tế xuyên thái bình dương TPP (Hà Nội, tháng 12/2015) … Đây là các chương trình, hoạt động thiết thực góp phần nâng cao hiểu biết của đoàn viên thanh niên về sự đa dạng, phong phú về bản sắc văn hóa của các nước ASEAN.

Thứ ba, tạo điều kiện để thanh niên có cơ hội tham gia các hoạt động giao lưu, diễn đàn quốc tế, mở rộng và nâng cao hiệu quả các hoạt động giao lưu, hợp tác quốc tế. Nhiều thanh niên được cử đi tham gia các hoạt động giao lưu văn hóa tại các nước khu vực Đông Nam Á, giao lưu quốc tế. Từ năm 2014 đến nay, thanh niên Việt Nam đã tham gia nhiều diễn đàn quốc tế như: Chương trình Trại hè Thanh niên sinh viên ASEAN 2014 từ ngày 21 đến 27/7/2014 tại campus Kalasin, tỉnh Kalasin, Thái Lan; Chương trình Trại hè Thanh niên Quốc tế được tổ chức tại Trường Đại học Kỹ thuật Rajamangala Isan (RMUTI), tỉnh Sakon Nakhon, Thái Lan từ ngày 19/7/2015 đến ngày 25/7/2015. Diễn đàn thanh niên ASEAN 2015 với chủ đề “Cộng đồng ASEAN - Bản sắc văn hóa” diễn ra từ ngày 18/9 tại Tp. Hồ Chí Minh… Thông qua các diễn đàn, giao lưu quốc tế, thanh niên Việt Nam tìm hiểu phương pháp học tập của thanh niên nước ngoài, chia sẻ những vấn đề thời sự mà thanh niên quốc tế quan tâm, qua đó rèn khả năng phản biện . Cùng với việc cử thanh niên tham gia các hoạt động giao lưu, diễn đàn hợp tác quốc tế, thời gian qua, Đoàn – Hội các cấp đã kịp thời nắm bắt thông tin, định hướng chỉ đạo các hoạt động giao lưu hữu nghị, đối ngoại thanh niên đã mở rộng và nâng cao hiệu quả các hoạt động giao lưu, hợp tác quốc tế. Nhiều hoạt động ý nghĩa, thiết thực đã được tổ chức nhằm thúc đẩy mối quan hệ giao lưu với các nước ASEAN với các nội dung chính như: giao lưu văn hóa văn nghệ, trao đổi kinh nghiệm công tác trên các lĩnh vực, triển lãm văn hóa - nơi các đại biểu thanh niên được trao cơ hội quảng bá nền văn hóa nước nhà,  giới thiệu việc làm, học bổng du học nước ngoài, mở ra cơ hội nghề nghiệp và học tập nâng cao trình độ cho thanh niên. Đặc biệt, Đoàn – Hội các cấp đã kết nối hỗ trợ, định hướng hoạt động của các câu lạc bộ, đội, nhóm tình nguyện cộng đồng; phối hợp với các tổ chức tình nguyện quốc tế trong tổ chức các hoạt động tình nguyện trong cả nước. Song song đó, các cấp Đoàn – Hội phối hợp với ngành giáo dục và đào tạo tiếp tục đổi mới, sáng tạo các hoạt động huấn luyện kỹ năng, nhằm nâng cao khả năng thích ứng, kỹ năng hội nhập cho thanh niên…

2.4. Thanh niên Việt Nam nâng cao năng lực hội nhập trong Cộng đồng ASEAN

Ý thức được vai trò của mình trong cộng đồng ASEAN để chủ động nâng cao năng lực hội nhập, thanh niên Việt Nam tích cực nghiên cứu, tìm hiểu về văn hóa, tôn giáo, chính trị, kinh tế, ngôn ngữ... của các nước trong khu vực nhằm tự xây dựng các lợi thế về kỹ năng ngoại ngữ, chất lượng hàng hóa cạnh tranh, xây dựng phương án sản xuất kinh doanh, phân công lao động có hiệu quả…

Thứ nhất, nâng cao khả năng ngoại ngữ, tin học: Ngoại ngữ và tin học là hai nhân tố có vai trò rất lớn trong việc quyết định hội nhập quốc tế nói chung và hội nhập ASEAN nói riêng. Hiện nay, tiếng Anh là ngôn ngữ phổ thông nhất trên thế giới, Đông Nam Á và cũng là ngoại ngữ phổ biến ở Việt Nam. Phần lớn các công ty khi tuyển dụng đều yêu cầu trình độ Anh ngữ từ phía ứng viên. Chính vì vậy, thông thạo tiếng Anh sẽ là một lợi thế rất lớn cho việc xin việc làm cũng như nắm bắt được nhiều cơ hội khởi nghiệp từ sự hội nhập toàn cầu. Từ nhận thức đó, mỗi thanh niên Việt Nam rèn luyện tiếng Anh. Để chuẩn bị cho hội nhập, thanh niên Việt nam theo học tiếng Anh tại các trung tâm Anh ngữ từ sớm. Trong nhà trường, chương trình giáo dục trong các bậc học cũng coi trọng tiếng Anh, tăng thời lượng môn học tiếng Anh. Hình thức dạy và học tiếng Anh đa dạng, phong phú hơn rất nhiều. Nhiều đề án nâng cao trình độ ngoại ngữ cho các bạn thanh niên, đặc biệt là sinh viên các trường đại học, cao đẳng và học viện. Các cơ sở Đoàn, cơ sở xã hội tổ chức nhiều sân chơi học thuật về mặt ngoại ngữ, hình thành nhiều các câu lạc bộ đội, nhóm để có thể sinh hoạt tiếng Anh thường xuyên hoặc là có những môi trường rèn luyện tiếng Anh thường xuyên cho các bạn Đoàn viên, thanh niên tại đơn vị của mình. Ngoài ra, các hội Sinh viên cũng có liên kết với các đơn vị doanh nghiệp tổ chức đánh giá, kiểm tra trình độ tiếng Anh của các bạn cán bộ Hội, sinh viên. Bằng sự cố gắng của bản thân và những hoạt động tổ chức, hỗ trợ của các cấp Đoàn, Hội… thanh niên Việt Nam nâng cao khả năng ngoại ngữ, chuẩn bị cho quá trình hội nhập Cộng đồng ASEAN nói riêng và hội nhập quốc tế nói chung. Cùng với ngoại ngữ, tin học cũng là một kỹ năng thanh niên Việt Nam chuẩn bị cho quá trình hội nhập. Sử dụng máy tính, các phần mềm văn phòng, sử dụng internet thành thạo sẽ là điều kiện để thanh niên ứng tuyển xin việc. Và không chỉ để xin việc, sử dụng máy tính và internet thành thạo sẽ là một công cụ hữu hiệu phục vụ không chỉ cho công việc mà cho cả cuộc sống hàng ngày. Với việc mở rộng phổ cập tin học và sự phổ biến của máy tính, với kết quả cái cách giáo dục, trình độ ngoại ngữ và tin học của thanh niên được nâng cao hơn.

Thứ hai, nâng cao trình độ chuyên môn: Cùng với ngoại ngữ và tin học, thanh niên Việt Nam ý thức nâng cao trình độ chuyên môn, khoa học, kỹ thuật và tay nghề để có thể hội nhập một cách dễ dàng. Thực hiện cuộc vận động xây dựng xã hội học tập và chủ trương khuyến học nên quy mô giáo dục và đào tạo của Việt Nam ngày càng được mở rộng. Thanh niên Việt Nam có nhiều cơ hội để học tập nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghề nghiệp. Giai đoạn 2010 – 2015, tỷ lệ thanh niên vào học trong các trường ngoài công lập tăng về số lượng và chất lượng được cải thiện đáng kể. Thanh niên nhận thức hơn về quyền và nghĩa vụ học tập, vào học ở các ngành nghề đáp ứng dần với thị trường lao động trong nước và quốc tế. Thanh niên có quan điểm thực tế đối với việc chọn bậc học. Do đó, tỷ lệ thanh niên đăng ký theo học các trường nghề và các trường trung học chuyên nghiệp tăng lên đáng kể. Thanh niên mong muốn được học theo hình thức liên thông (từ trường nghề và trung học chuyên nghiệp liên thông lên cao đẳng, đại học). Dù theo học bất cứ môi trường nào, thanh niên Việt Nam đều luôn cố gắng học tập, rèn luyện nâng cao trình độ chuyên môn. Người thanh niên công nhân rèn luyện trình độ kỹ thuật, tay nghề, có những sáng kiến cải tiến kỹ thuật góp phần giảm những chi phí không cần thiết cho các doanh nghiệp, cho xã hội. Thanh niên vùng nông thôn có khả năng nắm bắt kỹ thuật thâm canh, tăng năng suất, sản lượng đối với cây trồng vật nuôi. Đối với thanh niên là học sinh - sinh viên, trí thức, đó là những người học tập giỏi, có nhiều sáng kiến, phát minh khoa học, có những công trình nghiên cứu khoa học được áp dụng vào thực tiễn. Có một chuyên môn nhất định, một tay nghề vững vàng được coi là điều kiện cơ bản để thanh niên có thể tự tin trước sự phát triển của khoa học kỹ thuật, của hội nhập kinh tế thế giới với tính kỷ luật và cường độ lao động cao. Thanh niên nhận thức đầy đủ hơn và tham gia tích cực hơn vào xây dựng xã hội và học tập; nhiều thanh niên thực hiện phương châm: ở đâu, làm gì, thời gian nào cũng học tập, học tập thường xuyên, suốt đời. Số thanh niên đi du học ở nước ngoài tăng nhanh, nhất là thanh niên đi du học tự túc, số thanh niên tự tìm kiếm học bổng đi du học nước ngoài tăng lên đáng kể. Khả năng trí tuệ, năng lực tự chủ và tính năng động của thanh niên Việt Nam có bước phát triển đáng kể. Khả năng thích ứng của thanh niên Việt Nam đối với đòi hỏi của sự cạnh tranh về nhân lực trong điều kiện kinh tế thị trường tốt hơn. Một bộ phận thanh niên có năng lực, phẩm chất có điều kiện vươn lên, xuất hiện nhiều tài năng trẻ, đặc biệt trong các ngành khoa học, công nghệ mũi nhọn của nền kinh tế, trong kinh doanh và quản lý. Trình độ học vấn, khoa học, công nghệ, chuyên môn, nghề nghiệp của thanh niên được nâng lên là một yếu tố quan trọng giúp cho thanh niên đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường lao động trong khi hội nhập ASEAN.

Thứ ba, rèn luyện kỷ luật lao động, kỹ năng làm việc theo nhóm: Hội nhập cộng đồng ASEAN sẽ tạo ra thị trường lao động chung toàn khu vực. Những năm gần đây, thanh niên Việt Nam, đã tiếp cận dần với trình độ, sức khoẻ của thanh niên khu vực và thanh niên thế giới, có trình độ văn hoá, chuyên môn và tay nghề, ý chí và nghị lực không thua kém thanh niên các nước trong cộng đồng ASEAN. Nhưng thanh niên Việt Nam còn yếu về kỷ luật lao động, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng tham gia các hoạt động quốc tế... Có nhiều nguyên nhân dẫn đến yếu kém này, một trong số đó là thanh niên thiếu cơ hội để “cọ xát” nên có tâm lý e ngại, tự ti khi bước chân vào “đấu trường quốc tế”, hạn chế khả năng sáng tạo cũng như kỹ năng thuyết trình trước đám đông của thanh niên, trong khi đó làm việc theo nhóm là một thế mạnh của thanh niên nước ngoài. Nhận thức điều đó, để tăng cường kỹ năng làm việc theo nhóm, thanh niên Việt Nam học hỏi, tìm hiểu về các nền văn hóa, tìm hiểu về lịch sử, tôn giáo, giá trị, phong tục của các địa phương, các quốc gia trong cộng đồng ASEAN để có thể hiểu được nhiều nhất các thành viên khác nghĩ gì và hành động như thế nào qua giao tiếp cá nhân – cá nhân. Bên cạnh đó, thanh niên tìm cách cải thiện kỹ năng viết để viết sao cho rõ ràng, ngắn gọn, tránh sử dụng thành ngữ, tiếng lóng… Làm sao cho người đọc hiểu thông điệp mình muốn gửi đến họ như mình hiểu. Cải thiện kỹ năng nói, cần luyện sao cho trường độ, cao độ, âm lượng và âm vực tiếng nói rõ ràng, dễ hiểu với người nghe. Ngoài ra khi nói, kết hợp với ngôn ngữ không lời (động tác tay, chân, nét mặt…) phù hợp với ngữ cảnh gây ấn tượng với người nghe. Phải biết lắng nghe- Lắng nghe người khác là biểu thị sự tôn trọng họ.

Kết luận: Cộng đồng ASEAN, cộng đồng chung cho toàn khu vực Đông Nam Á, tạo ra cho thanh niên khu vực nói chung và thanh niên Việt Nam nói riêng nhiều cơ hội về môi trường khu vực ổn định, an toàn, cơ hội học tập, cơ hội nghề nghiệp, việc làm… đồng thời cũng đặt thanh niên trước những thách thức về trình độ, khả năng tin học, ngoại ngữ, văn hóa, lối sống... Những cơ hội và thách thức ấy đòi hỏi thanh niên Việt Nam phải có sự chuẩn bị mọi mặt về trình độ chuyên môn, tay nghề, ý chí và nghị lực, kỷ luật lao động, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng tham gia các hoạt động quốc tế... để có thể hội nhập vào Cộng đồng ASEAN. Để giúp thanh niên tự tin tham gia có hiệu quả vào hội nhập ASEAN, đòi hỏi Đoàn và Hội phải có các hoạt động hỗ trợ thanh niên có kỹ năng, kỷ luật, có tác phong lao động công nghiệp và nếp sống văn minh.

1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2008), Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.41-42.

2. Đảng Cộng Sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 79-80.

3. Báo điện tử Đảng Cộng Sản Việt Nam (2015), Thanh niên Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. http://dangcongsan.vn/tu-lieu-van-kien/tu-lieu-ve-dang/sach-ve-cong-tac-dang/books-310620153413356/index-5106201534045567.html

[1] Đảng Cộng sản Việt Nam (2008), Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.41-42.

[2]  Đảng Cộng Sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 79-80.

[3] Quỳnh Trung (2015), “Sức ép cạnh tranh rất lớn khi gia nhập cộng đồng ASEAN”, Báo tuổi trẻ, 31/12/2015.